یکی از چالش‌های پرتکراری که کاربران، به خصوص در سال‌های اخیر، با آن مواجه می‌شوند، بحث سازگاری هارد دیسک با سیستم‌عامل‌های جدید است.

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام نصب ویندوز 11 با خطای «This PC can't run Windows 11» مواجه شوید، حتی اگر سخت‌افزار شما قوی باشد. یا شاید یک هارد دیسک جدید با ظرفیت بالا (مثلاً 4 ترابایت) خریده‌اید، اما ویندوز فقط 2 ترابایت از آن را شناسایی می‌کند.

ریشه بسیاری از این مشکلات در یک استاندارد قدیمی به نام MBR است. دنیای کامپیوتر به سمت استاندارد جدیدتری به نام GPT حرکت کرده است و خوشبختانه، تبدیل MBR به GPT کار پیچیده‌ای نیست.

در این مقاله، ما به شما سه روش مختلف برای این تبدیل را آموزش خواهیم داد.

MBR و GPT دقیقاً چه هستند؟

قبل از شروع، بیایید به سرعت بفهمیم که با چه چیزی سروکار داریم. هر هارد دیسکی برای اینکه توسط سیستم‌عامل قابل فهم باشد، نیاز به یک «نقشه پارتیشن‌بندی» دارد. این نقشه به ویندوز می‌گوید که هارد دیسک چگونه تقسیم شده و فایل‌ها کجا هستند.

  1. MBR (Master Boot Record):

    بر اساس ویکی‌پدیا، رکورد راه‌انداز اصلی (MBR) یک نوع خاص از سکتور راه‌انداز در ابتدای دستگاه‌های ذخیره‌سازی کامپیوتری پارتیشن‌بندی شده مانند دیسک‌های سخت است. MBR اطلاعاتی در مورد نحوه پارتیشن‌بندی دیسک و حاوی کدی برای بارگذاری سیستم‌عامل است.

    • محدودیت اصلی: MBR قدیمی است. فقط می‌تواند با دیسک‌هایی تا سقف 2 ترابایت کار کند و حداکثر 4 پارتیشن اصلی (Primary) را پشتیبانی می‌کند.

  2. GPT (GUID Partition Table):

    طبق ویکی‌پدیا، جدول پارتیشن GUID (GPT) استانداردی برای طرح‌بندی جدول پارتیشن در یک دستگاه ذخیره‌سازی فیزیکی است... این استاندارد بخشی از UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) است و محدودیت‌های MBR را برطرف می‌کند.

    • مزیت اصلی: GPT مدرن است. از دیسک‌هایی با ظرفیت بسیار بیشتر از 2 ترابایت پشتیبانی می‌کند (عملاً نامحدود) و به شما اجازه می‌دهد تا 128 پارتیشن بسازید. همچنین، برای بوت شدن در حالت مدرن UEFI (که جایگزین BIOS قدیمی شده) الزامی است.

چرا تبدیل کنیم؟

  • نصب ویندوز 11: ویندوز 11 برای نصب به حالت بوت UEFI و Secure Boot نیاز دارد، که اینها نیز نیازمند دیسک GPT هستند.
  • استفاده از هاردهای حجیم: اگر هارد دیسک شما بزرگتر از 2 ترابایت است، برای دسترسی به تمام فضا، باید از GPT استفاده کنید.

هشدار بسیار مهم: همیشه بکاپ بگیرید!

قبل از انجام هرگونه تغییری در ساختار پارتیشن‌بندی دیسک، باید از تمام اطلاعات مهم خود نسخه پشتیبان (Backup) تهیه کنید.

اگرچه روش اول (MBR2GPT) طوری طراحی شده که اطلاعات شما را حفظ کند، اما همیشه خطر بروز خطا، قطعی برق یا اشتباه انسانی وجود دارد. روش‌های دوم و سوم قطعاً تمام اطلاعات روی دیسک را پاک خواهند کرد.

پس، ابتدا بکاپ بگیرید و سپس با اطمینان ادامه دهید.

روش اول: تبدیل MBR به GPT بدون از دست دادن اطلاعات (با MBR2GPT)

این بهترین، امن‌ترین و مدرن‌ترین روش برای تبدیل دیسکی است که ویندوز روی آن نصب است (دیسک سیستم‌عامل). مایکروسافت ابزاری به نام MBR2GPT.exe را از ویندوز 10 (نسخه 1703) به بعد ارائه کرده که دقیقاً برای همین کار ساخته شده است.

مزیت: بدون حذف پارتیشن‌ها و از دست دادن اطلاعات، دیسک سیستم‌عامل را تبدیل می‌کند. محدودیت: فقط روی دیسک سیستم‌عامل (که ویندوز روی آن نصب است) به درستی کار می‌کند.

مراحل کار:

  1. بررسی پیش‌نیازها: مطمئن شوید ویندوز 10 (نسخه 1703) یا جدیدتر دارید.

  2. اجرای Command Prompt:

    • در منوی استارت، cmd را تایپ کنید.
    • روی Command Prompt راست کلیک کرده و Run as administrator را انتخاب کنید.

    فراخونی دستور cmd

  3. اعتبارسنجی (Validate): قبل از اجرای دستور تبدیل، ابتدا باید بررسی کنیم که آیا دیسک شما قابلیت تبدیل را دارد یا خیر. دستور زیر را وارد کنید:

    mbr2gpt /validate /allowFullOS
    • /validate: به ابزار می‌گوید که فقط بررسی کند و تبدیلی انجام ندهد.
    • /allowFullOS: به ابزار اجازه می‌دهد که از داخل خود ویندوز (و نه محیط ریکاوری) اجرا شود.

    Command Prompt

  4. اجرای دستور تبدیل (Convert): اگر مرحله قبل با موفقیت (Validation completed successfully) انجام شد، شما آماده تبدیل هستید. دستور زیر را وارد کنید:

    mbr2gpt /convert /allowFullOS

    [تصویری از خروجی دستور mbr2gpt /convert که مراحل تبدیل را نشان می‌دهد و با موفقیت به پایان رسیده است]

    فرآیند تبدیل چند ثانیه طول می‌کشد. پس از اتمام، دیسک شما به GPT تبدیل شده است.

  5. تغییر تنظیمات BIOS/UEFI (مرحله حیاتی): کامپیوتر شما هنوز برای بوت شدن در حالت MBR (یا Legacy BIOS) تنظیم شده است. باید آن را به حالت UEFI تغییر دهید.

    • کامپیوتر خود را ری‌استارت کنید.
    • بلافاصله کلید ورود به تنظیمات BIOS (معمولاً Del, F2, F10 یا F12) را فشار دهید.
    • در تنظیمات، به دنبال گزینه‌ای به نام Boot Mode، UEFI/Legacy Boot یا CSM (Compatibility Support Module) بگردید.
    • آن را از Legacy یا CSM به UEFI یا UEFI Only تغییر دهید.
    • تنظیمات را ذخیره (Save and Exit) کرده و خارج شوید.

     

ویندوز شما اکنون باید به طور عادی در حالت UEFI و از روی دیسک GPT بوت شود.

روش دوم: تبدیل MBR به GPT با Disk Management (همراه با پاک شدن اطلاعات)

این روش ساده‌ترین راه گرافیکی (GUI) برای تبدیل دیسک‌هایی است که ویندوز روی آن‌ها نصب نیست (مانند هارد دیسک دوم، اکسترنال یا فلش مموری).

هشدار: این روش تمام پارتیشن‌ها و اطلاعات روی دیسک انتخاب شده را پاک می‌کند.

  1. در منوی استارت راست کلیک کرده و Disk Management را انتخاب کنید.

    disk managment

  2. در پنجره Disk Management، دیسکی که می‌خواهید تبدیل کنید را پیدا کنید (مثلاً Disk 1).

  3. مشاهده مهم: اگر دیسک شما پارتیشن‌هایی دارد، گزینه تبدیل خاکستری (غیرفعال) خواهد بود. [تصویری از Disk Management که روی یک دیسک MBR راست کلیک شده و گزینه 'Convert to GPT Disk' خاکستری و غیرفعال است]

  4. باید تمام پارتیشن‌های روی آن دیسک را حذف کنید. روی هر پارتیشن (Volume) راست کلیک کرده و Delete Volume را بزنید. (باز هم تأکید می‌کنم: بکاپ!) [تصویری از Disk Management که روی یک پارتیشن راست کلیک شده و گزینه 'Delete Volume' انتخاب شده است]

  5. پس از اینکه کل دیسک به حالت Unallocated (تخصیص نیافته) درآمد، روی خود دیسک (در قسمت سمت چپ، مثلاً "Disk 1") راست کلیک کنید.

  6. اکنون گزینه Convert to GPT Disk باید فعال باشد. آن را انتخاب کنید.

     

تبدیل بلافاصله انجام می‌شود و دیسک شما آماده پارتیشن‌بندی مجدد در حالت GPT است.

روش سوم: تبدیل MBR به GPT با Diskpart (همراه با پاک شدن اطلاعات)

این روش، نسخه خط فرمانی (CLI) روش دوم است. سریع، قدرتمند و بسیار کارآمد است، به خصوص زمانی که در محیط نصب ویندوز (Windows Setup) هستید.

هشدار: این روش نیز تمام اطلاعات روی دیسک انتخاب شده را پاک می‌کند. در انتخاب دیسک دقت فوق‌العاده‌ای به خرج دهید.

  1. اجرای Command Prompt: مانند روش اول، cmd را به صورت Run as administrator اجرا کنید.

  2. ورود به Diskpart: دستور diskpart را تایپ کرده و Enter بزنید.

  3. لیست دیسک‌ها: دستور list disk را وارد کنید تا تمام دیسک‌های متصل به سیستم را ببینید.

    DISKPART> list disk

  Disk ###  Status         Size     Free     Dyn  Gpt
  ---  ---  --  --  ---  ---
  Disk 0    Online          238 GB      0 B
  Disk 1    Online          931 GB      0 B        *
  Disk 2    Online           14 GB      0 B
    • به ستون Gpt دقت کنید. ستاره (*) در این ستون به معنای GPT بودن دیسک است. دیسکی که ستاره ندارد (مانند Disk 0 در مثال بالا) MBR است.
    • دیسک خود را با دقت از روی حجم (Size) آن شناسایی کنید.

  4. انتخاب دیسک: دیسک مورد نظر (که می‌خواهید پاک شود) را انتخاب کنید. مثلاً اگر دیسک 0 مد نظر ماست:

    DISKPART> select disk 0

    (سیستم پاسخ می‌دهد: Disk 0 is now the selected disk.)

  5. پاک کردن کامل دیسک: دستور clean را اجرا کنید. این دستور بلافاصله تمام پارتیشن‌ها و اطلاعات دیسک انتخاب شده را حذف می‌کند.

    DISKPART> clean

    (سیستم پاسخ می‌دهد: DiskPart succeeded in cleaning the disk.)

    Command Prompt

  6. تبدیل به GPT: اکنون که دیسک تمیز شده است، دستور تبدیل را اجرا کنید:

    DISKPART> convert gpt

    (سیستم پاسخ می‌دهد: DiskPart successfully converted the selected disk to GPT format.)

  7. خروج: exit را تایپ کنید تا از Diskpart خارج شوید و exit را دوباره تایپ کنید تا Command Prompt بسته شود.

دیسک شما اکنون GPT است و می‌توانید در آن پارتیشن جدید بسازید (چه از طریق Disk Management یا در حین نصب ویندوز).

نتیجه‌ گیری

تبدیل MBR به GPT دیگر یک فرآیند ترسناک نیست.

  • اگر می‌خواهید دیسک ویندوز خود را برای ویندوز 11 ارتقا دهید، ابزار MBR2GPT (روش اول) راه‌حل امن و بدون دردسر شماست.
  • اگر یک دیسک ثانویه (دیتای) حجیم دارید یا در حال نصب ویندوز تمیز هستید، روش‌های Disk Management (روش دوم) یا Diskpart (روش سوم) به سرعت دیسک شما را پاک و تبدیل می‌کنند.

به عنوان مدرس، توصیه‌ی همیشگی من این است که قبل از هر عملیات سیستمی، زمانی را صرف تهیه نسخه پشتیبان کنید. این کار ساده، جلوی استرس‌ها و مشکلات بزرگتر را خواهد گرفت.