مطالب زیادی درباره Overclock کردن CPU و کارت گرافیک میشنوید اما ناگفته نماند که حافظه های RAM کامپیوتر را نیز به منظور تسریع کارایی سیستم میتوان Overclock کرد. در این سلسله مقالات میخواهیم درباره Overclock کردن حافظه RAM صحبت کنیم. overclocking حافظه RAM از طریق تنظیمات مادربورد که توسط BIOS سیستم قابل دسترس است انجام میشود.
فرآیند overclocking حافظه مانند روش های دیگر overclocking کمی خسته کننده است و دردسر های خاص خودش را دارد. در حالت کلی شما برای انجام overclocking حافظه RAM نیاز خواهید داشت تا Clock حافظه را تغییر دهید ، پیکربندی ها را ذخیره کنید و سیستم را ریستارت کنید و مطمئن شوید که سیستم به درستی کار خواهد کرد. ما پس از Overclock کردن حافظه RAM به شما توصیه میکنیم که به منظور اطمینان از اینکه سیستم به درستی کار میکند یک گیم 3D مورد علاقه خود را اجرا کنید.
ما همچنین پیشنهاد میکنیم که یک نرم افزار معیارسنجی حافظه سیستم مانند Ram Saver Pro را به منظور بررسی بالارفتن میزان کارایی سیستم بعد از Overclock کردن حافظه RAM نیز اجرا کنید. همانطور که بعداََ نیز توضیح خواهیم داد overclocking حافظه RAM بسته به پیکربندی های Timing حافظه باعث کاهش کارایی سیستم نیز میشود. توصیه میکنیم که از دو نرم افزار فوق العاده به نام Sandra برای بررسی بالارفتن میزان پهنای باند ماژول حافظه و همچنین از نرم افزار SuperPI برای بررسی بالارفتن عملکرد کلی سیستم استفاده کنید.
پس از ریستارت کردن کامپیوتر و بررسی اینکه Overclocking حافظه به درستی و با موفقیت انجام شده است شما دو گزینه پیش رو دارید. اگر overclocking حافظه به درستی کار کرد شما میتوانید دوباره وارد تنظیمات BIOS مادربورد شوید و Clock rate حافظه را افزایش دهید و این فرآیند را آنقدر تکرار کنید تا به بیشترین Clock rate حافظه برسید. ولی اگر فرآیند Overclocking با موفقیت انجام نشد شما باید Clock rate را به میزان قبلی کاهش دهید زیرا Clock rate ای که تنظیم نمودید مانع از درست کار کردن RAM شده است.
لازم به ذکر است که تمامی روش های Overclocking حافظه هم میتواند با موفقیت انجام شود و هم با شکست رو به رو شود. از این رو در واقه ما به شما نمیتوانیم قول دهیم که سیستمی که شما با آن کار میکنید اگر آنرا Overclock کنید به حداکثر کارایی یا Performance دست پیدا میکنید، در حقیقت فرآیند Overclocking حافظه یک فرآیند آزمون و خطاست. دو روش برای انجام Overclocking حافظه RAM کامپیوتر وجود دارد یکی افزایش دادن میزان ولتاژ حافظه و دیگری تغییر دادن مقادیر Timing حافظه.
در بخش قبل درباره مقدمات Overclock کردن حافظه RAM صحبت کردیم حال در این مطلب قصد داریم کمی فنی تر به این موضوع نگاه کنیم و حالاتی که در Overclock کردن حافظه وجود دارد را در عمل تجربه کنیم. همانطور که در بخش قبل نیز ذکر کردیم یکی از روش هایی که در Overclock کردن حافظه میتوان بکار گرفت تغییر دادن میزان Clock حافظه است حال این روش نیز به دو حالت تقسیم میشود :
حالت Synchronous حالتی است که Clock حافظه RAM با Clock سی پی یو یا پردازنده گره خورده باشد یا بعبارتی Clock هایشان با هم هماهنگ باشد. حالت Asynchronous هم برعکس حالت Synchronous است ، به این معنی که کلاک حافظه RAM با کلاک Clock ناهماهنگ باشد و بطور مستقل پیکربندی شده باشد.
نکته اینکه قرار گیری حافظه RAM کامپیوتر شما در این دو حالت حالت به مادربورد شما بستگی دارد. حالت Synchronous در مادربورد های معمولی و ارزان قیمت پیدا میشود اما حالت Asynchronous در ماردبورد های پیشرفته و گران قیمت یافت میشود. همچنین توجه داشته باشید که بسیاری از مادربورد های سطح پایین هیچ پیکربندی برای Overclocking ندارند.
در غیر این صورت در حالت Synchronous میباشد. همچنین توجه داشته باشید که برای تغییر تنظیمات Clock حافظه ممکن است گزینه دیگری بغیر از گزینه هایی که گفتیم وجود داشته باشد تا این امکان را به شما بدهد. این گزینه ها ممکن است با اسامی نظیر DDR Timing Setting by ، System Performance و یا Clock Control مشاهده شود.
گاهی اوقات تنظیمات پیکربندی حافظه در قسمت Advanced Chipset Setup میباشد تا اینکه در *VoltageFrequency Control* وجود داشته باشد. از این رو شما بایستی نگاهی به این تنظیمات بکنید تا تنظیمات پیکربندی حافظه را پیدا کنید. به عنوان مثال در شکل فوق تنظیمات BIOS سیستمی را مشاهده میکنید که حالت حافظه آن Synchronous میباشد زیرا پیکربندی خاصی برای Clock حافظه آن وجود ندارد.
در بخش قبل درباره هر یک از دو حالت Synchronous و Asynchronous صحبت کردیم و تفاوت هایشان برای شما آشکار شد. حال در این بخش میخواهیم بصورت اختصاصی درباره حالت Synchronous صحبت کنیم. یکی از معایب اصلی حالت Synchronous این است که برای Overclock کردن حافظه بایستی CPU سیستم را Overclock کنید. این حالت زمانی خوب است که بخواهید CPU کامپیوترتان را نیز Overclock کنید که در واقع با یک تیر دو نشان میزنید.
اما در اغلب موارد حداکثر سرعت کلاک خارجی CPU تان توسط حافظه RAM و یا بالعکس با محدودیت مواجه میشود. به عنوان مثال شما از طریق آزمون و خطا دریافتید که حداکثر میزان سرعت کلاک خارجی CPU تان که روی سیستم پیکربندی کرده اید 180MHz است. حافظه سیستم شما همچنین با فرکانس 180MHz ( یا 360MHz ، از آنجا که در حافظه های DDR نرخ کلاک واقعی نصف نرخ کلاک غیر واقعی است ) بسته به اینکه نرخ Clock حافظه ای که در تنظیمات حافظه در تنظیمات BIOS ست شده باشد کار میکند.
برای مثال در تصویر زیر حافظه سیستم را میتوان طوری تنظیم کرد که با Clock خارجی پردازنده سیستم تا 2 و حتی تا 2.5 برابر کار کند. پردازنده این سیستم Pentium 4 میباشد بنابراین زمانیکه Clock خارجی CPU روی 133MHz ( یا 533MHz ) تنظیم شود کلاک حافظه را میتوان روی فرکانس 266MHz یا 333MHz پیکربندی کرد. البته ، ست کردن حافظه های روی فرکانس 333MHz بیشتر قابل حس کردن میشود اگر از حافظه های DDR333 یا DDR400 استفاده میکنید. اما زمانیکه Clock خارجی CPU را با نرخ 2.5 برابر روی 180MHz تنظیم کنیم حافظه میتواند با فرکانس 450MHz کار کند.
در مادربورد هایی با حالت Synchronous ، با دانستن اینکه حداکثر میزان Clock خارجی CPU تان چقدر است نمی توانید مطمئن شوید که چه چیزی شما را محدود می کند تا میزان آن را افزایش دهید. این میتواند از محدودیت CPU و یا از محدودیت حافظه RAM سیستم باشد. در مادربورد هایی با تنظیمات پیکربندی host/memory ratio همانند تصویر فوق ، شما میتوانید با تغییر مقدار ratio یا ضریب به جزء محدود کننده ( CPU یا RAM ) برای آورکلاک پی ببرید.
به عنوان مثال ما ضریب Ratio را به منظور کار کردن حافظه روی فرکانس 360MHz به جای 450MHz از مقدار 2.5 به 2 کاهش دادیم و دوباره نرخ Clock خارجی CPU را افزایش دادیم. اگر شما واقعا نمیتوانید از 180MHz به بالاتر آنرا افزایش دهید ( در این مثال ) ، به این معنی است که CPU جزء محدود کننده افزایش Clock میباشد. از سوی دیگر بعد از کاهش دادن ضریب Ratio میتوانید نرخ Clock خارجی پردازنده را کمی افزایش دهید زیرا این به این خاطر است که در اینجا حافظه RAM جزء محدود کننده افزایش Clock میباشد.
از این پس با این پیکربندی جدید که انجام دادید میتوانید Maximum یا بیشترین نرخ Clock پردازنده یا CPU را بدست بیاورید. هنگامی که شما دریافتید که جزء محدود کننده افزایش میزان Clock حافظه CPU میباشد شما با یک حقیقت تلخ رو به رو شدید! زیرا حافظه RAM سیستم تان میتواند به بالاترین میزان Clock دست پیدا کند اما شما نمیتوانید آنرا به میزان بالاترین نرخ Clock تنظیم کنید به این دلیل که مادربورد شما تنظیمات لازم برای انجام این کار را ندارد. این یکی از معایب استفاده از مادربورد های ارزان قیمت است و به همین دلیل Overclocker ها ترجیح میدهند از مادربورد های قوی و گران قیمت استفاده کنند.
از این رو این مشکل در مادربورد های قوی که از حالت Asynchronous پشتیبانی میکنند وجود ندارد زیرا از آنجا که شما دو جز CPU و حافظه RAM برای پیکربندی در اختیار دارید بیشترین نرخ Clock پردازنده توسط حافظه RAM محدود نمیشود و بیشترین نرخ Clock حافظه RAM توسط CPU سیستم محدود نمیشود. که گزینه بسیار خوبی برای Overclocking به شمار میرود. در بخش بعد درباره حالت Asynchronous در حافظه بصورت اختصاصی صحبت خواهیم کرد
خب در بخش قبل مفهوم حالت Synchronous و معایب آنرا در حافظه بصورت دقیق تر بررسی کردیم حال نوبتی هم که باشد نوبت حالت Asynchronous است. همانگونه که توضیح دادیم برخی از مادربورد ها به شما این اجازه را میدهند که میزان Clock حافظه را بدون توجه به Clock خارجی CPU تان افزایش دهید که این بهترین گزینه برای دستیابی به بالاترین کارایی در سیستم است.
دو راه برای پیکربندی Clock حافظه در حالت Asynchronous وجود دارد : استفاده از مقدار ثابت از پیش تعیین شده و یا وارد کردن مقدار Clock بصورت دستی. لازم به ذکر است که استفاده از این گزینه ها به مدل مادربورد شما بستگی دارد. تنظیمات مادربوردی که در تصویر زیر مشاهده میکنید گزینه Max Memory clock ثابت است و نمیتوان آنرا تغییر داد و شما تنها میتوانید مقادیر از پیش تعیین شده در لیست را برای تنظیم Clock حافظه انتخاب کنید.
خب از آنجا که این گزینه جالبی نیست اما بهتر از آن است که اصلاََ از هیچ گزینه Overclocking حافظه بهره مند نباشید. بهترین سناریو و گزینه این است که مادربوردی داشته باشید که بتوانید مقدار Clock را به صورت دستی تنظیم کنید درست همانطور که در تصویر زیر مشاهده میکنید.
رایج ترین روش برای Overclock کردن قطعات سخت افزاری ( حافظه رم ، CPU ، کارت گرافیک و ... ) افزایش دادن ولتاژ کاری آن هاست. افزایش دادن ولتاژ باعث میشود که میزان Clock آن سخت افزار بالاتر برود. بعد از تنظیم کردن حافظه RAM روی بالاترین میزان Clock ای که میتواند با آن کار کند شما با افزایش دادن میزان ولتاژ کاری حافظه نیز میتوانید تست کنید ببینید باز هم میزان Clock بالاتر میرود یا خیر.
اما شما باید توجه داشته باشید که حافظه RAM تان را نسوزانید! حافظه های DDR با از ولتاژ استاندارد 2.5 ولت برای کارکردشان استفاده میکنند و ما توصیه نمیکنیم که ولتاژ آنرا از 2.8 ولت بالاتر ببرید. هر چند که برخی از سازندگان حافظه این اطمینان را داده اند که میتوان ولتاژ آنها را تا 3.2ولت بدون سوختن آنها افزایش داد. همانطور که در تصویر زیر نیز مشاده میکنید تنظیمات ولتاژ حافظه در قسمت Frequency/Voltage Control و در گزینه اول یا DIMM OverVoltage Control و یا DRAM Voltage Regulator قابل تغییر است.
این گزینه ها با توجه به مدل مادربورد شما متفاوت است. بعضی از مادربورد ها گزینه های بیشتری برای تنظیم ولتاژ نسبت به دیگر مدل های مادربورد دارا هستند و نحوه افزایش ولتاژ حافظه در آنها بستگی به مدل ماردبورد دارد. لازم به ذکر است که مادربورد های ضعیف و ارزان قیمت دارای چنین تنظیماتی نیستند. تنظیمات مادربوردی که در تصویر زیر مشاهده میکنید دارای 3 گزینه برای کنترل ولتاژ حافظه در بردارد Normal ( که 2.5 ولت است ) ، 0.1V+ و 0.2V+ که به ترتیب میزان ولتاژ حافظه را میتوانند به 2.6V و 2.7V برسانند ( به جز گزینه اول که Normal است و هیچ تاثیری ندارد ) .
خب همانطور که میدانید یکی از راه های افزایش دادن سرعت حافظه RAM تغییر دادن مقادیر Latency آن است. شما با بالا بردن مقدار Timing میتوانید میزان Clock حافظه را افزایش دهید. اما یک مشکل در اینجا وجود دارد و آن این است که ممکن است با تغییر دادن مقادیر Timing سرعت حافظه رم سیستم تان کاهش یابد. همانگونه که از مطالعه مباحث Timing رم دانستید، حافظه RAM مقداری زمان صرف میکند تا دستوراتی که از طرف CPU سیستم به آن صادر شده است را اجرا کند که این مدت زمان با پارامتری به نام CAS Delay یا به اختصار CL در مبحث Timing مشخص میشود.
پارامتر CL در تایمینگ حافظه بیانگر تعداد Clock cycle هایی است که طی میشود تا دستورات CPU توسط حافظه رم اجرا شود. به عنوان مثال حافظه ای با مقدار CL معادل 2 بیانگر این موضوع است که 2 چرخه Clock باید انجام شود تا داده ها توسط حافظه رم فراخوانی شوند در حالیکه حافظه ای با مقدار CL معادل 3 این را بیان میکند که 3 چرخه Clock یا Clock cycle باید طی شود تا داده ها توسط حافظه RAM فراخوانی شوند.
اگر مقدار CL حافظه را افزایش دهید شما در واقع میزان Clock حافظه را بالاتر برده اید اما گاهی اوقات حافظه ممکن است کندتر عمل کند حتی اگر نرخ Clock آن در بالاترین میزان خود باشد. گاهی اوقات بهتر است تا حافظه ای با مقدار CL و نرخ Clock پایین تر داشته باشیم تا اینکه حافظه ای با مقدار CL بالا و میزان Clock بالا داشته باشیم. اگر تصمیم به افزایش دادن مقادیر Timing حافظه دارید قبل و بعد از انجام این کار عملکرد حافظه را مورد ارزیابی قرار دهید سپس مقادیر بدست آمده را مقایسه کنید تا ببینید تاثیر مثبتی در عملکرد سیستم داشته یا خیر.
محض یادآوری عرض کنم که مقادیر Timing حافظه مشابه اعدادی مانند 15-5-5-5 ، 5-2-2-2 و ... است که از چپ به راست بیانگر پارامتر های tRP ، tRCD ، CL و tRAS میباشد (پارامتر CMD چندان مهم نیست). با کاهش دادن مقادیر هر یک از این پارامتر ها عملکرد و میزان Clock حافظه سیستم شما بالاتر میرود. اما خب اگر احتیاط نکنید و دقت عمل به خرج ندهید منجر به پایین آوردن عملکرد سیستم میشوید.